Repeatability và Reproducibility trong đo lường

Khái niệm cốt lõi

Trong kiểm tra chất lượng sản phẩm, độ chính xác của thiết bị đo chỉ là một phần trong toàn bộ hệ thống đo lường. Việc đảm bảo tính nhất quán và độ tin cậy của kết quả đo còn phụ thuộc vào hai yếu tố then chốt: Repeatability (độ lặp lại) và Reproducibility (độ tái lập).

Cả hai được tổng hợp trong phương pháp Gage R&R (Gage Repeatability and Reproducibility), đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá toàn diện năng lực của hệ thống đo tại nhà máy.

Độ lặp lại (Repeatability)

Repeatability thể hiện khả năng một người đo, sử dụng cùng thiết bị, đo cùng chi tiết, trong điều kiện nhất quán, và thu được kết quả gần như không thay đổi.

Ví dụ: một kỹ thuật viên đo đường kính trục bằng panme điện tử Mitutoyo 5 lần liên tiếp và thu được các kết quả chỉ sai lệch trong ±1 µm → đây là hệ thống có độ lặp lại cao.

Yếu tố ảnh hưởng:

• Trình độ và thao tác của người đo

• Độ ổn định của thiết bị và chi tiết

• Điều kiện môi trường và lực đo

Độ tái lập (Reproducibility)

Reproducibility là khả năng nhiều người khác nhau, có thể sử dụng cùng thiết bị hoặc thiết bị khác nhau, đo cùng một chi tiết trong những điều kiện khác nhau nhẹ – và kết quả đo vẫn ổn định.

Ví dụ: cùng một chi tiết được 3 kỹ thuật viên khác nhau đo trong 3 ca, với kết quả chỉ dao động trong ngưỡng kiểm soát. Đây là dấu hiệu của một hệ thống có độ tái lập tốt.

Yếu tố ảnh hưởng:

• Trải nghiệm và phương pháp thao tác từng người

• Độ lặp của thiết bị đo trên từng phiên bản

• Biến số môi trường theo ca

Đánh giá bằng Gage R&R

Gage R&R là phương pháp đánh giá thống kê để đo lường độ tin cậy của hệ thống đo, được chuẩn hóa theo tiêu chuẩn ISO/TS 16949, thường dùng trong các doanh nghiệp sản xuất đạt chứng nhận IATF.

Các bước đánh giá cơ bản:

1. Chọn 10 chi tiết khác nhau đại diện mẫu sản xuất

2. 3 người đo, mỗi người đo mỗi chi tiết 3 lần

3. Tổng cộng: 90 lần đo

4. Phân tích dữ liệu bằng phần mềm như Minitab hoặc Excel

Đánh giá kết quả:

• Gage R&R < 10%: Hệ thống đo rất tốt

• 10–30%: Có thể chấp nhận

• 30%: Cần cải thiện hệ thống hoặc thiết bị đo

Ứng dụng trong nhà máy

Một hệ thống đo có độ lặp lại và độ tái lập kém sẽ dẫn đến:

• Loại bỏ sản phẩm đạt chuẩn (sai lệch âm)

• Chấp nhận sản phẩm sai số (sai lệch dương)

• Mất tính nhất quán giữa các ca sản xuất

• Không đạt yêu cầu kiểm tra từ khách hàng hoặc bên kiểm định ISO

Đặc biệt trong ngành cơ khí chính xác, điện tử SMT, hoặc khuôn mẫu – nơi mỗi micron sai số có thể ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm đầu ra, Gage R&R là công cụ bắt buộc trong các dây chuyền kiểm soát chất lượng hiện đại.

Thiết bị đo phù hợp

Việc lựa chọn thiết bị phù hợp góp phần quan trọng trong việc tối ưu R&R. Một số thiết bị đo lý tưởng:

• I-Checker Mitutoyo – đánh giá độ lặp lại panme

• Panme điện tử series 293 – sai số ±1 µm, hiển thị số rõ ràng

• Caliper Checker 515-552 – hiệu chuẩn thước cặp chính xác cao

Ngoài ra, các dòng panme hoặc thước đo có tích hợp cổng SPC giúp truy xuất dữ liệu, dễ phân tích R&R và loại bỏ thao tác ghi tay sai số.

Giải pháp từ MEB

Công ty Cổ phần Thiết bị Đo lường MEB cung cấp trọn gói:

• Dịch vụ đánh giá Gage R&R theo chuẩn ISO

• Đào tạo thao tác đo đúng chuẩn kỹ thuật

• Tư vấn lựa chọn thiết bị đo phù hợp mục tiêu kiểm soát

• Hiệu chuẩn thiết bị định kỳ được truy xuất chuẩn quốc tế

Đội ngũ kỹ sư nhiều kinh nghiệm của MEB đã đồng hành cùng các nhà máy tại khu công nghiệp Bắc Ninh, Vĩnh Phúc, Bình Dương, TP.HCM trong việc xây dựng hệ thống QC hiệu quả dựa trên năng lực đo kiểm thực tế.

Đăng ký tư vấn kỹ thuật

Bạn cần đánh giá lại hệ thống đo tại nhà máy của mình?
Liên hệ đội ngũ kỹ sư MEB để nhận tư vấn chuyên sâu:
👉 https://meb.com.vn/lien-he