Cách kiểm tra đồng trục bằng đồng hồ so: Quy trình & Lưu ý kỹ thuật

Đồng trục là gì và vì sao cần kiểm tra?

Đồng trục (concentricity) là yếu tố quan trọng trong gia công cơ khí, đảm bảo rằng hai hoặc nhiều chi tiết có chung một trục tâm hình học, từ đó:

• Giảm độ rung khi lắp ráp quay

• Đảm bảo phân bố tải trọng đều

• Tránh mòn lệch, hỏng bạc đạn hoặc truyền động không đều

Sai lệch đồng trục nhỏ (tầm 0.01 mm) đã có thể gây mất ổn định hoặc hỏng thiết bị trong các ngành:

• Truyền động trục – bánh răng

• Trục chính CNC

• Bạc đạn trượt / ổ bi tốc độ cao

Dụng cụ kiểm tra đồng trục phổ biến

🔧 Đồng hồ so (Dial Indicator) – Thiết bị chính được dùng nhờ độ chính xác cao (±0.01 mm hoặc nhỏ hơn).

🔧 Đế từ hoặc giá đỡ cố định – Đảm bảo đồng hồ được giữ chắc chắn và không bị rung động.

🔧 Trục chuẩn hoặc trục chi tiết quay – Là chi tiết sẽ được kiểm tra đồng trục.

Quy trình kiểm tra đồng trục bằng đồng hồ so

Bước 1: Chuẩn bị gá đặt

• Lắp chi tiết cần kiểm tra vào mâm cặp/dao động trục

• Đặt đồng hồ so sao cho đầu đo chạm tiếp tuyến bề mặt ngoài

• Zero đồng hồ tại một điểm gốc (thường là 0°)

Bước 2: Quay chi tiết một vòng (360 độ)

• Quay đều tay, quan sát biến thiên của kim đồng hồ

• Ghi nhận giá trị cao nhất và thấp nhất

Bước 3: Tính sai lệch đồng trục

Ví dụ: dao động kim từ -0.02 mm đến +0.04 mm → Sai lệch đồng trục là 0.03 mm

Lưu ý kỹ thuật khi kiểm tra

• Không dùng đầu đo quá mềm hoặc quá nhọn (gây dao động kim lớn)

• Không ép đầu đo quá sâu làm biến dạng bề mặt chi tiết

• Tránh rung tay hoặc mâm xoay bị lỏng → sai số tăng

Các tiêu chuẩn đồng trục trong sản xuất

➡ Một số bản vẽ kỹ thuật dùng ký hiệu GD&T:
🔘 Ký hiệu ⊕ để chỉ yêu cầu đồng trục trong bản vẽ

Gợi ý thiết bị từ MEB

• Đồng hồ so Mitutoyo 2046S/2109S: độ chia 0.01 mm, độ chính xác cao

• Đế từ Kanetec hoặc Mitutoyo: chắc chắn, xoay linh hoạt

• Đầu đo ceramic/bi cầu: giảm trượt, giảm mòn đầu đo khi tiếp xúc chi tiết tròn

Kiểm tra đồng trục không phức tạp nhưng đòi hỏi sự chính xác, kinh nghiệm và sự ổn định trong thao tác.
Việc sai lệch chỉ vài phần trăm milimet có thể gây hậu quả lớn trong vận hành cơ khí, đặc biệt với các chi tiết quay tốc độ cao.

👉 Hãy đưa kiểm tra đồng trục vào checklist QC của bạn – đặc biệt khi gia công trục, lỗ tâm, bạc đạn, bánh răng…