Khi nào nên dùng chuẩn Rz thay vì chuẩn Ra?

Đo độ nhám không chỉ có Ra

Trong kiểm tra chất lượng bề mặt, chỉ số Ra (Roughness Average) được dùng phổ biến nhất vì đơn giản và dễ hiểu: nó phản ánh giá trị trung bình độ nhám trên toàn vùng đo.

Tuy nhiên, Ra không cho biết toàn bộ câu chuyện. Nhiều chi tiết kỹ thuật có cùng Ra nhưng cảm giác bề mặt lại khác hẳn nhau – lý do là vì các chỉ số như Rz hoặc Rt mới thể hiện rõ biên độ nhấp nhô đỉnh–đáy, điều mà Ra bỏ qua.

Hiểu về Rz: Độ nhám cực đại trung bình

Rz là trung bình của 5 độ cao từ đỉnh cao nhất đến đáy thấp nhất trên 5 đoạn sóng đo được.
Rz phản ánh biên độ lớn nhất trên bề mặt, tức là mức “nhấp nhô” rõ rệt, khác với Ra vốn chỉ là trung bình tổng thể.

➡️ Rz nhạy hơn với khuyết tật cục bộ, xước sâu hoặc đỉnh sắc.

Khi nào nên dùng chuẩn Rz để hiệu chuẩn máy đo?

1. Khi sản phẩm cần kiểm soát đỉnh nhọn hoặc vết xước sâu

Linh kiện máy bay, oto: kiểm tra để tránh rạn nứt khởi đầu từ đỉnh nhọn
Khuôn ép nhựa cao cấp: cần mặt tiếp xúc đều, không có rãnh sâu

2. Khi Ra không thể hiện rõ sự khác biệt

Vật mẫu	Ra (µm)	Rz (µm)	Ghi chú
Mẫu A	1.6	5.5	Bề mặt đều, ổn định
Mẫu B	1.6	9.0	Có rãnh sâu, đỉnh nhọn

👉 Ra giống nhau nhưng Rz cho thấy sự khác biệt lớn về chất lượng thực tế.

Dùng chuẩn Rz gì để hiệu chuẩn?

Mitutoyo cung cấp các mẫu chuẩn Rz tiêu chuẩn, ví dụ:

Mã sản phẩm	Rz danh định	Phù hợp với
178-605	Rz = 5 µm	Linh kiện mài, tiện chính xác
178-606	Rz = 10 µm	Gia công thô, ép đùn

✅ Khi sử dụng, phải cài chế độ đo Rz (không dùng Ra), và kiểm tra đầy đủ cutoff, filter, evaluation length đúng tiêu chuẩn.

Thực tế tại nhà máy: Khi Ra “đạt” nhưng khách vẫn trả hàng

Một khách hàng trong ngành oto từng phản ánh:

Báo cáo Surftest cho thấy Ra = 1.6 µm → đạt
Nhưng kiểm tra lại bằng kính hiển vi thấy có rãnh nhọn → khách từ chối

Sau đó, nhà máy hiệu chuẩn lại máy theo chuẩn Rz = 5 µm → kết quả đo cho thấy Rz > 9.0 → đúng là bề mặt có vấn đề!

💡 Bài học: Dùng đúng chuẩn, đo đúng chỉ số → tránh rủi ro lớn

Ra là chỉ số tổng quan, dễ dùng nhưng không nhạy với lỗi cục bộ
Rz phản ánh chính xác hơn về biên độ đỉnh–đáy và khuyết tật
Nên dùng chuẩn Rz khi sản phẩm yêu cầu độ đồng đều bề mặt cao, hoặc chịu lực ma sát lớn

Gợi ý từ MEB

🔧 Tại MEB, bạn có thể đặt các mẫu chuẩn Rz từ Mitutoyo chính hãng, đồng thời được hiệu chuẩn tại chỗ với báo cáo đầy đủ:

Có sẵn chuẩn Rz 5 và 10 µm
Hỗ trợ hiệu chuẩn máy Surftest tại xưởng
Tư vấn lựa chọn chỉ số nhám phù hợp theo ngành và sản phẩm